Những cái “ngu” của người Việt

Nguyễn Hữu Quý

Chừng nào chưa có một bản Hiến pháp, theo đó, đặt lợi ích dân tộc là tối thượng, thì mọi cải cách, đổi mới... chỉ là vòng luẩn quẩn, vô nghiã

Mấy hôm trước, tôi đã lạm bàn đến Những cái “nhất” của người Việt, hôm nay xin lạm bàn thêm về Hai sai lầm chính của người Việt (hay là Những cái "ngu" của người Việt).

Nói về “những thói xấu của người Việt” thì đã có rất nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đề cập đến; thậm chí có những trang mạng còn đặt thành chuyên mục “người Việt xấu xí”, tất cả không nhằm ngoài mục đích để mỗi người trong chúng ta tự rút ra bài học cho mình, tiến tới xây dựng một cộng đồng và hơn hết là từng bước xây dựng lại một văn hóa Việt, hay sâu xa hơn nữa là một minh triết Việt. 

Sở dĩ nói rằng, đây là "Hai sai lầm chính" vì theo tôi, nó vượt lên thói xấu thông thường trong mỗi cá nhân; nó quyết định đến sự thành công hay thất bại của cả dân tộc Việt Nam. 

Hai sai lầm chính, đó là: 

1. Không chịu rút ra bài học thất bại và cay đắng từ quá khứ. 

Lịch sử Việt Nam không thiếu những thời cơ bị bỏ lỡ trong quá khứ, chính vì thế mà phải trải qua các cuộc chiến tranh làm hy sinh hàng triệu người, kinh tế nghèo nàn, lạc hậu… là cơ sở để ngoại bang thèm muốn, thôn tính. Bài học hôm nay, khi China muốn độc chiếm Biển Đông là một ví dụ. 

Bài học phụ thuộc vào China để đi đến sai lầm trong cải cách ruộng đất vẫn chưa chịu rút ra, để hôm nay còn lún sâu hơn trong vòng tay cương tỏ của họ; như vậy, rồi đây hậu quả sẽ lớn hơn những sai lầm trong cải cách ruộng đất trước đây. Và chắc chắn oan khuất sẽ được chất đầy. 

Chính vì thế, trong bài viết “Tâm sự của bác Đoàn Phú Hòa”, TS Đoàn Phú Hòa có nói đến một đoạn như sau: 

Tổ tiên chúng ta chỉ phải lo đánh giặc Phương Bắc chứ chưa bao giờ phải lo đến giặc bên trong, kể cả Hán lẫn Việt và cũng chưa bao giờ các Cụ bị lệ thuộc kinh tế, văn hóa. Ngẫm nghĩ mãi mà mình không thấy có gì có thể gọi là "thiên thời, địa lợi" cho dân tộc mình ngoài lòng yêu nước của nhân dân. Lãnh đạo không tin dân thì làm sao dân có thể tin vào lãnh đạo được. Khi mà đảng (bất kỳ đảng nào) đưa quyền lợi của đảng trên quyền lợi của dân tộc thì làm sao có thể có đường lối đúng đắn cho đất nước? 

2. Biết sai mà không sửa. 

Tất cả những gì đang hiện hữu trên đất nước ta hôm nay đó chính là hậu quả của những sai lầm từ quá khứ, và rất tiếc hiện tại đang trượt dài trên những sai lầm. 

Biết sai mà không sửa có thể sẽ trở thành tội ác. Hôm nay chúng ta có thể bịt mắt, bịt tai… để làm ngơ, nhưng chắc chắn chỉ một thời gian ngắn nữa thôi, một vài thế hệ tiếp theo sẽ đánh giá khách quan đối với những sai lầm của ngày hôm nay. 

Có thể mai này, không xa nữa, con cháu chúng ta sẽ phải đặt ra câu hỏi, rằng “tại sao cha anh mình biết sai lầm như thế mà không tìm cho dân tộc một hướng đi khác, một cách giải quyết khác?”. 

Tôi đã đọc được ở đâu đó rằng, các nhà “Việt Nam học” của thế giới, khi được hỏi về những điều đáng tiếc đối dân tộc Việt Nam, thì họ rút ra 3 nội dung chính sau: 

- Sự kiện cướp ngôi của Hồ Quý Ly khi ở giai đoạn cuối thối nát của triều Trần, và đặc biệt là những cải cách của cha con Hồ Quý Ly đã không được nhân dân ủng hộ; và vì thế, triều nhà Hồ chỉ tồn tại được tám năm ngắn ngủi, từ 1400-1408, và sau đó cả triều đình bị nhà Minh bắt và đưa sang phương Bắc. 

- Cái chết của vua Quang Trung – Nguyễn Huệ quá đột ngột, làm cho những dự tính lớn lao của một bậc thiên tài và tương lai Đại Việt thời bấy giờ cũng đi theo cái chết của ông. 

Triều Nguyễn sau này, tuy có công thống nhất đất nước và mở cõi về phương Nam như ngày nay…; nhưng nếu như Quang Trung đòi về Lưỡng Quảng, và như thế China ngày nay lấy đâu ra mặt biển phía Nam để có cơ hội vẽ nên lưỡi bò phi pháp? Ấy là chưa nói đến ông sẽ tràn qua Cao Miên, ngược lên Xiêm La (Thái Lan) để “hỏi tội” vì đã giúp Nguyễn Ánh, mà trận Rạch Gầm-Xoài Mút vẫn vang vọng mãi trong lịch sử Đại Việt. 

- Những bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ (1828-1871) bị đám gian thần và triều đình nhà Nguyễn bỏ ngoài tai; để đất nước lỡ dịp canh tân chìm sâu trong sự đô hộ của thực dân Pháp và tạo cơ hội cho người Mỹ sau này vào Việt Nam bằng... súng đạn. 

Nhắc đến Nguyễn Trường Tộ, ta lại nhớ đến các bản Kiến nghị mà một số nhân sỹ, trí thức gửi đến lãnh đạo và Quốc hội, đang rất nóng hổi của ngày hôm nay. Liệu bài học này có được rút ra? 

Nếu như hôm nay, người Việt Nam có thể không trách cha ông mình nhiều, do yếu tố lịch sử, thời đại ngày ấy; nhưng liệu rằng, con cháu chúng ta, những người viết sử sau này có “thông cảm” với thế hệ hôm nay khi mà bối cảnh lịch sử hoàn toàn thuận lợi? 

Được biết, tới đây Quốc Hội sẽ thành lập Ủy ban sửa Hiến Pháp, mong rằng không có những hội thảo, hội nghị được tổ chức vô bổ, chỉ để mất thời gian, tốn kém… Muốn vậy, mong rằng các GS-TS liên quan đến sự kiện trọng đại này, mang danh là những trí thức… hãy nói lên tiếng nói của những con người, mà không phải là đám cừu, ngựa quen bị dẫn dắt… để có cơ hội sửa chữa sai lầm. 

Năm 2010 tôi có đọc một bài báo về “Xây dựng tiêu chí, phương pháp tổng kết Hiến Pháp 1992”, thú thực, mới đọc cái tựa đề bài viết tôi đã thấy nó tối om, vô bổ và phi khoa học rồi. Không có lẽ trình độ của các nhà lập pháp chỉ đến như vậy? nó khó đến mức phải cần đến cả một Hội thảo chỉ để “xây dựng tiêu chí”, rồi đến “phương pháp tổng kết”...

Hay là ở Việt Nam ta vì quá nhiều GS-TS cho nên nó thế? Chắc là vậy.

Trở lại với nội dung chính của bài này, thiết nghĩ chỉ cần nêu 2 sai lầm nổi bật như trên, mà tôi cho là nó quyết định đến tiền đồ của cả dân tộc. Còn đối với những thói xấu khác thì chỉ ở góc độ cộng đồng nhỏ, hoặc chỉ là thói quen (dẫu đã ăn sâu vào tiềm thức và đã tạo thành văn hóa của người Việt).

Mong sao, việc sửa đổi Hiến Pháp lần này để không lặp lại điều mà trước khi vĩnh biệt cõi đời này, cụ Nguyễn Trường Tộ đã phải nuối tiếc mà than rằng: 

"Một lỡ bước đi, muôn thuở hận

Ngoảnh đầu nhìn lại đã trăm năm". 

15.7.2011

------------------

Nguyễn Hữu Quý

*****